شب قدر، شب رحمت
شب قدر شبی است که میان زمین و آسمان، مُلک و ملکوت، ارتباطی برقرار میشود. به تعبیر قرآن: «درهای آسمانها به روی زمین باز میشود» شب قدر را به این جهت شب قدر نامیدهاند که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین میشود و دارای قدر و شرافت عظیمی است و همچنین در این شب قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر (ص) نازل گردید و کسی که این شب را احیاء بدارد صاحب قدر و مقام و منزلت است و در این شب آن قدر فرشتگان نازل میشوند که عرصه زمین بر آنها تنگ میشود.
علت مخفی بودن شب قدر و اینکه چرا مسلمانان نباید زمان دقیق این شب بزرگ را بدانند این است که در دین اسلام موارد بسیاری به صورت رمز مطرح شده و شب قدر هم یکی از این اسرار الهی است و شاید دلیل پنهان بودن این شب در میان تمام شبهای ماه مبارک رمضان این باشد که مردم متوجه اهمیت و شأن لحظات این شب باشند و برای بهرهمندی از لحظه لحظههای آن تلاش کنند.
و سندی که مشخص میکند شب قدر در میان شبهای ماه مبارک رمضان است، آیه 185 سوره مبارکه بقره و آیه 1 سوره مبارکه قدر است که با توجه به این دو آیه میتوان نتیجه گرفت که به طور قطع قرآن در شب قدر و در ماه مبارک رمضان نازل شده است. با اینکه در میان آیات و روایات به طور واضح به زمان دقیق شب قدر اشاره نشده اما با نگاهی به سبک زندگی آن بزرگان میتوان زمان تقریبی این شب را بدست آورد؛ به عنوان مثال در کتاب بحارالانوار در بزرگداشت شبهای قدر توسط پیامبر(ص) نوشته شده که آن حضرت در شبهای دهه سوم ماه رمضان عبادت بیشتری نسبت به سایر شبها انجام میدادند و در میان آیات قرآن و روایات دیده میشود که شب قدر از ابتدای خلقت وجود داشته، نه از زمان نزول قرآن. پس هر سال که شب قدر میرسد، امور گره خورده و درهم فررفته به رحمت و لطف خدا گشایش پیدا میکند.
و نکته دیگر آن است که چرا ما ایرانیها شبهای 19، 21 و 23 ماه مبارک رمضان را به عنوان شب قدر احیاء میگیریم. با اینکه زمان دقیق شب قدر در آیات و روایات مشخص نیست ولی از حدیثهای نقلی از بزرگان شب قدر مردد میان شبهای 19، 21 و 23 ماه مبارک رمضان است. البته در بعضی دیگر از روایات مردد میان شبهای 21 و 23 است و احتمال اینکه شب قدر، شب 23 باشد در روایات تقویت شده چون تهجد و عبادتهای رسول خدا (ص) و ائمه (ع) در این شب بیش از همیشه بود و دیگران را نیز به این کار تشویق میکردند.
بهترین اعمالی که میتوان در این شب انجام داد، تلاوت قرآن، توبه و استغفار و دعا برای عاقبت به خیر شدن و شب زندهداری میباشد، پس شب قدر شب تعیین سرنوشت انسانهاست و خوب است این شب در حال دعا و مناجات برای عاقبت به خیری باشیم.
امام علی (ع) در شبهای قدر حال ویژهای داشتند و در بدترین وضعی که مسجد مدینه را آب و گِل فراگرفته بود، مشغول عبادت و شب زندهداری میشدند به ویژه در آخرین شب قدر عمر خویش.
از منظر شهید بهشتی شب قدر میتواند نقش مهمی در تقویت اراده انسانها در جهت عملیاتی کردن برنامه خودسازیشان برای یک بازهی زمانی مشخص یک ساله داشته باشد نه اینکه بدون ایفای نقش انسان، سرنوشت یک سالهاش تعیین شود.